10 grudnia-Międzynarodowy Dzień Praw Człowieka
Międzynarodowy Dzień Praw Człowieka obchodzony jest co roku 10 grudnia w rocznicę podpisania przez Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ) Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka (1948). Deklaracja ustanowiła kanon praw politycznych, obywatelskich i społecznych przysługujących wszystkim ludziom. To pierwszy dokument dotyczący bezpośrednio praw człowieka, który został uzgodniony i przyjęty przez niemal 200 państw.
To doświadczenia II wojny światowej skłoniły państwa do podjęcia aktywnych, jednoznacznych działań, które zminimalizują prawdopodobieństwo powtórzenia się historii masowego łamania praw człowieka i ludobójstwa. Deklaracja do dziś jest podstawą systemu ochrony praw człowieka ONZ. W Deklaracji zawarto to, co w tym okresie jednomyślnie uznano za fundament praw człowieka dla wszystkich ludzi w odniesieniu do takich kwestii jak: bezpieczeństwo osobiste, wolność od niewolnictwa i tortur, ochrona prawna, wolność słowa, przemieszczania się, religii, zgromadzeń, prawo do pracy, zdrowia, edukacji, kultury i in. Prawa te przysługują wszystkim „bez względu na różnice rasy, koloru skóry, płci, języka, religii, poglądów politycznych lub innych przekonań, narodowości, pochodzenia społecznego, majątku, urodzenia lub jakiekolwiek inne różnice” (art. 2). Powszechna Deklaracja Praw Człowieka określa prawa człowieka jako powszechne (przysługują każdej osobie na mocy jej człowieczeństwa, co podważa m.in. argumenty iż kulturowe, religijne i in. różnice w definiowaniu np. roli kobiet w społeczeństwach mogłyby ograniczać prawa człowieka przysługujące kobietom), niezbywalne (nie można się ich zrzec, nawet gdyby się tego chciało, ani nikt nie ma prawa pozbawić kogokolwiek tych praw) i niepodzielne (żadne z uznawanych za podstawowe praw człowieka nie jest ważniejsze od pozostałych, a korzystanie z nich jest ze sobą powiązane/zależne).
W tradycyjnym podejściu prawa człowieka są dzielone na tzw. generacje praw człowieka. Do pierwszej generacji zaliczane są prawa obywatelskie i polityczne, do drugiej – prawa gospodarcze, społeczne i kulturalne, do trzeciej generacji – tzw. prawa solidarnościowe/kolektywne, związane z rosnącą współzależnością państw, procesem globalizacji. Są to m.in.: prawo do pokoju, prawo do rozwoju, prawo do bezpiecznego środowiska, prawo do korzystania ze wspólnego dziedzictwa ludzkości.
Do ONZ należy obecnie 192 państw. Stworzony w ramach ONZ tzw. system uniwersalny (poza systemem ONZ-owskim istnieją systemy „kontynentalne” – amerykański, afrykański i europejski), to największy, najpowszechniejszy system ochrony praw człowieka.
Funkcjonowanie systemu międzynarodowej ochrony praw człowieka, który powstał w ramach organizacji międzyrządowej, a którego początkiem było przyjęcie Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, to w dużej mierze zasługa organizacji pozarządowych. To one są dużo bliżej problemów społecznych, są niezależne od rządów, prowadzą działania monitorujące przestrzeganie praw, składają raporty-cienie do organów stojących na straży poszanowania praw, stają w obronie lub reprezentują osoby i grupy, których prawa są łamane. Często też jako pierwsze dostrzegają problem, tworzą koalicje, lobbują na rzecz wprowadzenia nowych zapisów prawnych, które chroniłyby kolejne grupy osób narażonych na dyskryminację, i które to prawa będą obowiązywały w większości państw należących do ONZ. Wiele mechanizmów ochrony praw człowieka np. Międzynarodowy Trybunał Karny, powołany aby sądzić sprawców najcięższych przestępstw, urząd Wysokiego Komisarza ONZ ds. Praw Człowieka, Konwencja przeciwko torturom ONZ czy Europejska Konwencja Przeciwko Handlowi Ludźmi – to właśnie efekty wieloletnich starań, akcji, działań edukacyjnych organizacji pozarządowych.